Hội thảo chuyển đổi năng lượng Net Zero vừa diễn ra tại Hà Nội ngày 29/5/2025, do Báo Lao Động phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức, đã trở thành diễn đàn quan trọng quy tụ các nhà quản lý, chuyên gia và doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực năng lượng. Sự kiện không chỉ đề cập đến những thách thức trong quá trình chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam mà còn tập trung vào các giải pháp đột phá về chính sách, tài chính và công nghệ để hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Chuyển đổi năng lượng: Từ cam kết quốc tế đến cơ hội phát triển
Tại Hội nghị COP26 năm 2021, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã cam kết đạt Net Zero vào năm 2050, một bước đi chiến lược thể hiện trách nhiệm quốc gia trong nỗ lực chống biến đổi khí hậu toàn cầu. Tuy nhiên, như các chuyên gia tại hội thảo đã nhận định, để hiện thực hóa mục tiêu này, Việt Nam không thể chỉ dừng lại ở cam kết, mà cần một chiến lược tổng thể, từ chính sách đến hành động cụ thể.
Theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ – Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách Tài nguyên và Môi trường (Bộ TN&MT), chuyển đổi năng lượng không chỉ là trách nhiệm, mà còn là cơ hội để Việt Nam định hình nền kinh tế carbon thấp, nâng cao năng lực cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Việc nhanh chóng chuyển sang các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió, sinh khối… sẽ giúp tăng cường chủ quyền năng lượng, giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và mở ra không gian mới cho đổi mới sáng tạo.
Quy hoạch điện VIII điều chỉnh là nền tảng cho lộ trình xanh
Một điểm nhấn quan trọng được thảo luận tại hội thảo là Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, được Chính phủ phê duyệt vào tháng 4/2025. Theo đó, Việt Nam đặt mục tiêu:
- Đến năm 2030: Tỷ lệ năng lượng tái tạo (không tính thủy điện) đạt 28–36%
- Đến năm 2050: Tăng lên 74–75%
Đây là định hướng chiến lược mang tính đột phá, thể hiện rõ quyết tâm của Chính phủ trong việc xây dựng một hệ thống điện linh hoạt, hiện đại, đồng thời tích hợp sâu các công nghệ tiên tiến như lưu trữ điện, lưới điện thông minh và các giải pháp số hóa trong quản lý vận hành.
Tuy nhiên, việc thực hiện quy hoạch này sẽ không dễ dàng nếu không tháo gỡ được hàng loạt “nút thắt” về thể chế, tài chính, công nghệ và nguồn nhân lực, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu điện dự báo sẽ tăng trên 12% trong năm 2025.
Thách thức đa chiều trên hành trình chuyển đổi năng lượng
Tại hội thảo, các chuyên gia đã chỉ rõ những thách thức cốt lõi đang cản trở quá trình chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam:
Phụ thuộc vào điện than
Hiện nay, nguồn điện từ than vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu năng lượng quốc gia. Việc giảm dần điện than đòi hỏi lộ trình rõ ràng, cơ chế chuyển đổi công bằng và giải pháp kỹ thuật thay thế khả thi.
Thiếu cơ chế tài chính dài hạn
Các dự án điện tái tạo, đặc biệt là điện gió ngoài khơi và lưu trữ năng lượng, cần vốn đầu tư lớn. Tuy nhiên, các cơ chế tín dụng xanh, trái phiếu xanh hay bảo lãnh đầu tư hiện chưa thực sự hấp dẫn đối với nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Hạ tầng chưa đồng bộ
Tình trạng thiếu hụt hệ thống truyền tải, lưu trữ điện, đấu nối còn yếu là rào cản lớn khiến nhiều dự án điện tái tạo dù được phê duyệt vẫn bị “treo” do không có khả năng hòa lưới.
Thiếu nhân lực và công nghệ
Việt Nam đang thiếu đội ngũ kỹ sư, chuyên gia có trình độ cao về năng lượng tái tạo, lưu trữ điện, lưới điện thông minh… Việc làm chủ công nghệ, chuyển giao và nội địa hóa vẫn còn chậm.
Hội thảo chuyển đổi năng lượng Net Zero – Cầu nối chính sách, doanh nghiệp và xã hội
Hội thảo chuyển đổi năng lượng Net Zero được tổ chức như một phần trong chuỗi hoạt động của “Ngày chuyển đổi xanh 2025” – một sáng kiến của Báo Lao Động nhằm thúc đẩy truyền thông và hành động về phát triển bền vững.
Sự kiện có sự tham gia của:
- Đại diện Bộ Công Thương
- Lãnh đạo các tập đoàn năng lượng
- Các chuyên gia nghiên cứu chính sách, tài chính xanh
- Doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực năng lượng tái tạo
Tại đây, các bên cùng nhau chia sẻ góc nhìn về:
- Giải pháp chính sách: Cải cách thể chế, minh bạch hóa quy trình cấp phép, đấu nối và ưu đãi đầu tư
- Tài chính xanh: Phát triển tín dụng xanh, cơ chế bảo lãnh, thu hút vốn tư nhân thông qua cơ chế PPA (hợp đồng mua bán điện trực tiếp)
- Công nghệ năng lượng sạch: Ứng dụng AI, Big Data trong vận hành hệ thống điện; triển khai lưới điện thông minh và hệ thống lưu trữ năng lượng
- Giải pháp xã hội hóa chuyển đổi năng lượng: Huy động cộng đồng, doanh nghiệp vừa và nhỏ cùng tham gia, phát triển cụm công nghiệp xanh và thành phố phát thải thấp.
Hội thảo chuyển đổi năng lượng Net Zero không chỉ là diễn đàn học thuật mà còn là điểm hẹn kết nối giữa hoạch định chính sách, thực thi doanh nghiệp và hành động cộng đồng. Để đạt được mục tiêu Net Zero vào năm 2050, Việt Nam cần hành động ngay từ hôm nay từ cải cách thể chế, tăng tốc đầu tư, đổi mới công nghệ đến nâng cao năng lực con người. Sự đồng thuận và phối hợp chặt chẽ giữa các bên chính là chìa khóa để tháo gỡ những “nút thắt” và mở ra tương lai phát triển bền vững, xanh và bao trùm cho đất nước.
