Năng lượng xanh được xem là giải pháp chiến lược giúp Việt Nam đạt được cam kết Net Zero vào năm 2050. Việc chuyển dịch sang các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời, và hydro xanh không chỉ hỗ trợ giảm phát thải mà còn tạo ra động lực tăng trưởng bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và mở ra cơ hội thu hút dòng vốn đầu tư chất lượng cao.

Năng lượng xanh – Trụ cột cho cam kết Net Zero đến 2050

Phát triển năng lượng xanh đang trở thành một trong những chiến lược trọng tâm để Việt Nam hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050, cam kết đã được đưa ra tại Hội nghị COP26.

Theo ông Nguyễn Quốc Thập, Chủ tịch Hiệp hội Dầu khí Việt Nam, các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió ngoài khơi, điện mặt trời, điện gió trên bờ và các công nghệ năng lượng mới như hydro xanh, amoniac xanh đang được định hướng phát triển mạnh mẽ. Đây không chỉ là giải pháp môi trường mà còn bảo đảm an ninh năng lượng, quốc phòng và tạo hiệu quả kinh tế lâu dài.

Cơ hội lớn từ lợi thế tự nhiên và vị trí chiến lược

Việt Nam được đánh giá có tiềm năng tự nhiên lớn để phát triển năng lượng tái tạo:

• Nguồn gió dồi dào, đặc biệt là ngoài khơi.
• Bức xạ mặt trời cao quanh năm.
• Vị trí địa chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nếu khai thác hiệu quả, năng lượng xanh sẽ trở thành lực hút mạnh mẽ dòng vốn quốc tế và giúp Việt Nam vươn lên thành trung tâm năng lượng sạch khu vực.

Khoa học công nghệ là “chìa khóa vàng” cho chuyển đổi năng lượng

Theo TSKH Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, việc đầu tư vào khoa học công nghệ là yếu tố tiên quyết giúp Việt Nam bắt kịp xu thế toàn cầu.

Ông dẫn chứng:

• Các nước như EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc đã đi đầu nhờ đầu tư mạnh vào công nghệ như pin lưu trữ thế hệ mới, điện gió ngoài khơi và hydro xanh
• Điều này giúp họ giảm phụ thuộc nhiên liệu nhập khẩu và tăng khả năng dẫn dắt thị trường năng lượng sạch

Đây là bài học để Việt Nam xây dựng lợi thế cạnh tranh mới, đồng thời không chỉ nhập khẩu mà còn làm chủ công nghệ năng lượng xanh trong tương lai.

Doanh nghiệp tư nhân tiên phong trong phát triển năng lượng xanh

Khu vực tư nhân đang đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy quá trình chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam. Một số doanh nghiệp tiêu biểu đang dẫn đầu:

Tập đoàn T&T

• Đã phát triển hơn 10 dự án năng lượng tái tạo
• Tổng công suất đã và đang vận hành: hơn 3.000 MW
• Dự kiến đạt 16.000–20.000 MW vào năm 2035
• Đầu tư vào pin lưu trữ, đặt mục tiêu chiếm 30–40% thị phần nội địa vào 2026 và mở rộng sang xuất khẩu

Công ty Rạng Đông

• Phát triển các sản phẩm chiếu sáng tiết kiệm điện như:
  • Đèn LED hiệu suất cao (170–190 lumen/watt)
  • Đèn năng lượng mặt trời
  • Hệ thống điện áp mái
• Ứng dụng IoT và AI để phát triển giải pháp nhà thông minh, giúp tiết kiệm thêm 30-40% năng lượng

Những nỗ lực này khẳng định vai trò tiên phong của khối tư nhân trong việc hiện thực hóa mục tiêu Net Zero tại Việt Nam.

Rào cản lớn nhất: Chính sách và tiêu chuẩn chưa theo kịp

Tuy nhiên, việc phát triển năng lượng xanh vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là về chính sách và quy định pháp lý. Theo TS Nguyễn Anh Tuấn, Ủy viên thường trực Ban Chấp hành Hiệp hội Năng lượng Việt Nam: “Điều quan trọng nhất là phải ổn định và minh bạch hóa khung chính sách để tạo niềm tin cho nhà đầu tư.”

Cụ thể, Việt Nam cần:

• Cơ chế giá điện rõ ràng
• Đấu giá minh bạch, cạnh tranh
• Tiêu chuẩn phân loại xanh quốc gia để định hướng dòng vốn

Sức ép từ quốc tế và bài học từ các nước phát triển

Ngoài nội tại, Việt Nam cũng chịu tác động lớn từ xu hướng toàn cầu:

• EU đã triển khai CBAM, đây là cơ chế điều chỉnh biên giới carbon, áp thuế với hàng hóa có lượng phát thải cao như sắt thép, xi măng, phân bón…
• Điều này buộc doanh nghiệp trong nước phải xanh hóa quy trình sản xuất, nếu không sẽ mất lợi thế xuất khẩu

Ông Kim Gyeng Chul, Tổng Giám đốc VINA Tech – Enersol chia sẻ: Tại Hàn Quốc, Chính phủ đã triển khai mô hình “Người mua đầu tiên” – đảm bảo đầu ra cho công nghệ mới thông qua các dự án PPP (hợp tác công tư).

Mô hình này giúp:

• Giảm rủi ro cho nhà đầu tư
• Thúc đẩy thương mại hóa công nghệ năng lượng nhanh hơn

Việt Nam hoàn toàn có thể áp dụng cách tiếp cận tương tự để huy động vốn và công nghệ cho ngành năng lượng xanh.

Chuyển đổi xanh lan rộng tới mọi ngành kinh tế

Chuyển đổi xanh không chỉ là câu chuyện riêng của ngành năng lượng. Nhiều lĩnh vực khác cũng đang tích cực tham gia:

• Dệt may, thủy sản, nông nghiệp: bắt đầu tích hợp tiêu chí phát thải thấp
• Đồng bằng sông Cửu Long: nhiều trang trại bò sữa và cánh đồng lúa đã đưa tiêu chí “xanh hóa” vào sản xuất
• TP. HCM và Hà Nội: đẩy nhanh điện khí hóa phương tiện giao thông công cộng

Điều này cho thấy chuyển đổi xanh đang trở thành xu hướng toàn diện, bao phủ nhiều tầng lớp kinh tế – xã hội.

Nhân lực và công nghệ: Nền móng mềm cho mục tiêu Net Zero

Một yếu tố sống còn để đạt được mục tiêu Net Zero là nguồn nhân lực chất lượng cao. Việt Nam cần phải:

• Chính sách đào tạo kỹ sư, chuyên gia năng lượng mới.
• Tăng cường hợp tác quốc tế để chuyển giao công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Không chỉ dừng lại ở việc nhập khẩu, Việt Nam cần phấn đấu sáng tạo công nghệ xanh của riêng mình – làm chủ tương lai ngành năng lượng.

Kết luận

Trong bối cảnh các thị trường quốc tế ngày càng siết chặt tiêu chuẩn môi trường, thì năng lực xanh sẽ là yếu tố then chốt để:

• Nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt
• Thu hút đầu tư xanh chất lượng cao
• Giữ vững vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu

Phát triển năng lượng xanh không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu để Việt Nam thực hiện cam kết Net Zero một cách thực chất và bền vững. Đừng quên theo dõi Sống Việt Nam để không bỏ lỡ những thông tin hữu ích mỗi ngày nhé!