Theo dữ liệu mới nhất từ Viện Hải dương học Scripps và Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương quốc gia Mỹ (NOAA), nồng độ khí CO² trung bình toàn cầu trong khí quyển tháng 5/2025 đã chính thức vượt ngưỡng 430 phần triệu (ppm). Đây là mức báo động đỏ, nhắc nhở toàn cầu về tình trạng biến đổi khí hậu đang gia tăng nhanh chóng và tạo ra áp lực lớn đối với các quốc gia, đặc biệt là những quốc gia dễ bị tổn thương như Việt Nam.

Việt Nam đã cam kết đạt Net Zero vào năm 2050 tại COP26, nhưng làm thế nào để biến cam kết này thành hiện thực khi nồng độ CO² liên tục tăng? Đây không chỉ là vấn đề môi trường, mà còn là bài toán sống còn đối với kinh tế, xã hội và phát triển bền vững.

Báo động đỏ toàn cầu nồng độ CO² vượt ngưỡng 430 PPM

Theo số liệu từ Viện Hải dương học Scripps, nồng độ CO² trung bình đã vượt 430 PPM, tức cứ một triệu phân tử khí trong khí quyển thì có hơn 430 phân tử là CO². Con số này chưa từng xuất hiện vài thập kỷ trước, khi các nhà khoa học còn tranh luận liệu 400 PPM có phải là giới hạn nguy hiểm hay không.

PGS.TS Trương Mạnh Tiến, Phó Chủ tịch Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam, nhận định: “Việc nồng độ CO² vượt 430 ppm là một báo động đỏ nghiêm trọng cho toàn nhân loại. Khi CO² tăng, nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng theo, dẫn đến các hiện tượng thời tiết cực đoan, nước biển dâng, băng tan, và axit hóa đại dương”.

Với Việt Nam là một quốc gia ven biển, khí hậu nhiệt đới gió mùa, có hơn 3.260 km đường bờ biển và hàng chục triệu người sống bằng nông nghiệp, thủy sản. Mức CO² 430 ppm không chỉ là con số, mà là mối đe dọa hiện hữu đến phát triển bền vững và an sinh xã hội.

Thực trạng Net Zero tại Việt Nam

Dù Việt Nam đã cam kết mạnh mẽ đạt Net Zero 2050, thực tế triển khai còn nhiều thách thức. Hiện nay, nhiệt điện than vẫn chiếm hơn 30% tổng sản lượng điện, trong khi công nghiệp nặng, giao thông và đô thị hóa nhanh đang tạo áp lực lớn lên môi trường. Một số chính sách thúc đẩy năng lượng tái tạo đã được ban hành nhưng chưa ổn định, thiếu lộ trình dài hạn, và chi phí cao khiến quá trình chuyển đổi còn chậm.

PGS.TS Trương Mạnh Tiến nhấn mạnh: “Các địa phương và doanh nghiệp vẫn xem Net Zero là khái niệm vĩ mô hoặc xa lạ. Chúng ta chưa có cơ chế ràng buộc cụ thể, hệ thống giám sát, báo cáo phát thải minh bạch, và thiếu lực lượng chuyên môn ở cấp địa phương”.

Nguyên nhân sâu xa khiến quá trình chuyển đổi chậm

Theo PGS.TS Trương Mạnh Tiến, nguyên nhân chính là nhiều địa phương chưa đặt môi trường và phát thải là ưu tiên hàng đầu, dẫn đến phát triển ngắn hạn và thiếu bền vững. Thực tế này khiến Việt Nam rơi vào bẫy phát triển cũ, khi tăng trưởng kinh tế đi đôi với suy giảm môi trường.

Để thay đổi, Việt Nam cần thiết lập khung pháp lý mạnh mẽ, thúc đẩy thị trường carbon, áp dụng thuế carbon, và xây dựng hệ sinh thái kinh tế tuần hoàn. Đồng thời, cần có chính sách khuyến khích chuyển đổi năng lượng công bằng, đặc biệt với các địa phương phụ thuộc vào than hoặc các ngành phát thải lớn.

Các ưu tiên cấp bách để đạt Net Zero

PGS.TS Trương Mạnh Tiến cho rằng để Net Zero không chỉ là khẩu hiệu, Việt Nam cần hành động ngay:

• Giảm phát thải bắt buộc trong quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội, gắn với đánh giá dự án, thi đua, và phê duyệt đầu tư.
• Xây dựng thị trường carbon minh bạch với cơ chế định giá carbon và tín chỉ carbon rõ ràng.
• Khuyến khích đầu tư vào năng lượng tái tạo, đặc biệt điện gió ngoài khơi và công nghệ lưu trữ, với chính sách giá điện hấp dẫn và ổn định.
• Tiếp cận nguồn vốn khí hậu quốc tế và khuyến khích khu vực tư nhân đầu tư vào công nghệ xanh.
• Đầu tư công nghệ đột phá như thu giữ, sử dụng và lưu trữ carbon, sản xuất hydro xanh, phát triển pin lưu trữ năng lượng quy mô lớn.
• Giáo dục và truyền thông môi trường để nâng cao nhận thức cộng đồng, từ tiết kiệm năng lượng trong gia đình đến tái chế rác thải, xây dựng lối sống carbon thấp.

Chuyển đổi năng lượng chính là giải pháp đột phá

Chuyển đổi từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo là giải pháp bắt buộc để Việt Nam đạt Net Zero. Đây không chỉ là xu hướng toàn cầu, mà còn giúp giảm chi phí thiên tai, tăng năng suất nông nghiệp, bảo vệ đa dạng sinh học và đảm bảo an ninh năng lượng.

Các chuyên gia khuyến nghị tập trung phát triển điện gió, điện mặt trời, thủy điện nhỏ và công nghệ lưu trữ, đồng thời khuyến khích nghiên cứu sản xuất hydro xanh và các giải pháp thu giữ CO². Đây là các bước đi chiến lược, giúp Việt Nam giữ vững cam kết Net Zero và phát triển bền vững.

Kết luận

Cột mốc CO² 430 PPM là lời cảnh báo rằng thời gian không còn nhiều. Hành trình Net Zero là cuộc đua dài hạn, đòi hỏi hành động đồng bộ từ Chính phủ, doanh nghiệp và từng cá nhân. Bảo vệ môi trường không chỉ là trách nhiệm, mà còn là điều kiện tiên quyết để bảo vệ sự sống và tương lai của Việt Nam.

Việt Nam đang đứng trước cơ hội và thách thức lịch sử: nếu hành động quyết liệt, Net Zero 2050 không chỉ là cam kết, mà là kim chỉ nam cho một tương lai bền vững, xanh và thịnh vượng cho các thế hệ mai sau.