Trung Quốc và EU đang có những quan điểm trái chiều trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu. Những chỉ trích qua lại về mục tiêu giảm phát thải đang làm gia tăng căng thẳng giữa hai bên, đồng thời đặt ra câu hỏi lớn về tính thống nhất toàn cầu trong cuộc chiến chống lại khủng hoảng khí hậu.

Quan điểm trái ngược giữa Trung Quốc và EU về mục tiêu khí hậu

Trong khuôn khổ hội nghị thượng đỉnh khí hậu do Tổng thư ký Liên Hợp Quốc tổ chức vào ngày 24/9, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình lần đầu tiên công bố cam kết khí hậu mới: giảm 7-10% lượng khí nhà kính vào năm 2035 so với mức đỉnh. Mục tiêu này nằm trong Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC), một yêu cầu quan trọng của Thỏa thuận khí hậu Paris, theo đó các quốc gia cần cập nhật cam kết khí hậu mỗi 5 năm.

Tuy nhiên, phản ứng từ phía EU nhanh chóng trở nên tiêu cực. Ủy viên Khí hậu của EU – ông Wopke Hoekstra cho rằng kế hoạch của Trung Quốc là “đáng thất vọng”, “còn kém xa những gì cần thiết và hoàn toàn có thể đạt được”. Ông nhấn mạnh Trung Quốc, với vai trò là nước phát thải lớn nhất thế giới, cần có những hành động tham vọng và cụ thể hơn nữa.

Trung Quốc không chấp nhận những chỉ trích này. Bộ Ngoại giao Trung Quốc phản bác lại bình luận từ EU, cho rằng đây là “tiêu chuẩn kép” và không mang tính xây dựng. “Một số bên chọn im lặng khi có người phủ nhận biến đổi khí hậu, nhưng lại chỉ trích nỗ lực thực sự của chúng tôi”, người phát ngôn Bộ này tuyên bố.

Sự kiện càng nóng lên khi Trung Quốc nhấn mạnh rằng EU vẫn chưa đệ trình NDC mới, đồng thời chỉ trích châu Âu có thói quen “nói nhiều, làm ít”. Đại diện Bắc Kinh cho rằng những bình luận như của ông Hoekstra không giúp ích cho nỗ lực chung, mà chỉ gây chia rẽ và làm suy yếu tinh thần đoàn kết toàn cầu trong đối phó với biến đổi khí hậu.

Trung Quốc và EU đều bị đánh giá là chưa đủ tham vọng khí hậu

Không chỉ Trung Quốc, các mục tiêu khí hậu của EU cũng đang đối mặt với sự nghi ngờ từ giới chuyên gia và tổ chức môi trường. Dù EU vừa tuyên bố kế hoạch giảm 66-72% lượng phát thải vào năm 2035 so với mức của năm 1990, nhưng vẫn chưa chính thức đệ trình bản NDC mới lên Liên Hợp Quốc. Giới phân tích nhận định rằng con số này vẫn thấp hơn mức tối thiểu 79% cần đạt để giữ cho nhiệt độ toàn cầu không tăng quá 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp.

Viện Tài nguyên Thế giới (WRI) cho biết, đến nay chỉ có 53 chính phủ chiếm khoảng một phần tư lượng phát thải toàn cầu đã gửi bản NDC mới. Trung Quốc chưa nằm trong danh sách này. WRI cảnh báo rằng các NDC mới hiện tại “vẫn chưa đủ để đưa thế giới vào quỹ đạo an toàn”.

Ở chiều ngược lại, Trung Quốc dù có thành tựu đáng kể trong phát triển năng lượng tái tạo và xe điện vẫn bị đánh giá là thiếu quyết liệt. Cam kết cắt giảm 7-10% vào năm 2035 bị cho là quá thấp so với tiềm năng quốc gia. Trong bối cảnh Trung Quốc là nước phát thải lớn nhất thế giới, áp lực quốc tế đang ngày càng tăng buộc nước này phải hành động mạnh mẽ hơn.

Ngoài ra, một yếu tố chính trị phức tạp khác là Mỹ – quốc gia phát thải khí nhà kính lớn thứ hai đã rút khỏi Thỏa thuận Paris lần thứ hai sau khi cựu Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền. Trong bài phát biểu tại Liên Hợp Quốc vào ngày 23/9, ông Trump thậm chí gọi “biến đổi khí hậu là một trò lừa bịp”, càng khiến sự đồng thuận toàn cầu thêm rạn nứt.

Các nước đang phát triển nổi bật trong hành động chống biến đổi khí hậu

Trong khi các quốc gia phát triển như EU, Trung Quốc hay Mỹ vướng vào tranh cãi, thì một số nước đang phát triển lại cho thấy những hành động khí hậu táo bạo hơn. Điển hình Pakistan đã tăng trưởng sản lượng điện mặt trời gấp bảy lần kể từ năm 2021, theo bản NDC mới của họ. Các nước châu Phi cũng chứng kiến sự bùng nổ trong năng lượng tái tạo, dù thường xuyên đối mặt với tình trạng mất điện và thiếu cơ sở hạ tầng.

Trường hợp của Australia cũng gây tranh cãi. Quốc gia này đặt mục tiêu cắt giảm phát thải 62-70% vào năm 2035 so với năm 1990, nhưng từ chối cam kết xóa bỏ hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch. Các chuyên gia từ Greenpeace International nhận định mức cắt giảm đó là không đủ và Australia cần đạt ít nhất 75% để phù hợp với mục tiêu toàn cầu.

Sự đối lập giữa cam kết yếu ớt của các nước phát triển và hành động mạnh mẽ từ các quốc gia dễ bị tổn thương đã làm nổi bật khoảng cách lớn trong nỗ lực toàn cầu ứng phó với biến đổi khí hậu. Nhiều chuyên gia lo ngại rằng nếu các nền kinh tế lớn không đưa ra cam kết mạnh mẽ hơn, thì thế giới sẽ khó tránh khỏi thảm họa môi trường trong vài thập kỷ tới.

Kết luận

Tranh cãi giữa Trung Quốc và EU không chỉ phản ánh bất đồng chính trị mà còn là minh chứng cho những thách thức trong xây dựng sự đồng thuận toàn cầu về khí hậu. Khi các cường quốc còn mâu thuẫn về trách nhiệm và mục tiêu hành động, tương lai của hành tinh càng trở nên bấp bênh.

Để đạt được mục tiêu giữ nhiệt độ toàn cầu tăng không quá 1,5°C, tất cả các quốc gia đặc biệt là những nước phát thải lớn cần vượt qua lợi ích riêng để cùng nhau hướng tới giải pháp bền vững và trách nhiệm chung. Cam kết khí hậu không nên là cuộc tranh luận, mà phải là hành động cụ thể và khẩn trương.