Trong hơn 30 năm qua, Việt Nam đã giảm khoảng 240 triệu tấn CO2e nhờ loại bỏ và kiểm soát các hợp chất gây hại trong sản xuất điều hòa, tủ lạnh, góp phần bảo vệ tầng ozone và hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Thông tin được công bố tại hội thảo quốc gia “Hoạt động bảo vệ tầng ozone hướng tới chuyển đổi xanh” do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ngày 15/9 tại Hà Nội, cho thấy nỗ lực dài hạn và có hệ thống của Việt Nam kể từ khi tham gia Nghị định thư Montreal năm 1994.

Thành quả giảm phát thải 240 triệu tấn CO2e sau hơn ba thập kỷ

Theo thống kê từ Ban Thư ký ozone quốc tế, Việt Nam đã giảm tổng cộng 240 triệu tấn CO₂ tương đương (CO2e) trong giai đoạn từ 1994 đến tháng 8/2025. Kết quả này đến từ việc loại bỏ hoàn toàn các chất CFC – một loại môi chất lạnh phá hủy tầng ozone mạnh, và giảm dần nhập khẩu các chất HCFC và HFC.

Ông Lê Công Thành, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết:
“Việt Nam đã tuân thủ nghiêm túc lộ trình loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozone theo Nghị định thư Montreal. Đây là một trong những đóng góp thiết thực nhất cho nỗ lực toàn cầu nhằm bảo vệ hệ sinh thái khí quyển và giảm thiểu biến đổi khí hậu.”

Cụ thể:

• HCFC: Hạn ngạch nhập khẩu năm 2025 giảm 67,5% so với mức năm 2013, chỉ còn khoảng 1.300 tấn, hướng tới loại bỏ hoàn toàn vào năm 2040.
• HFC: Giữ nguyên mức nhập khẩu tương đương 13,9 triệu tấn CO2e, nhưng sẽ giảm còn 2,7 triệu tấn CO2e vào năm 2045.

Theo ước tính, khi đạt được các mục tiêu kể trên, Việt Nam có thể giảm trực tiếp gần 12 triệu tấn CO2e/năm từ 2045, tương đương với lượng phát thải của ba nhà máy nhiệt điện than hoạt động cùng lúc.

Việt Nam tới mục tiêu Net Zero từ giải pháp làm mát bền vững

Việc giảm và loại bỏ các hợp chất gây hại tầng ozone không chỉ mang lại lợi ích khí hậu, mà còn mở ra cơ hội phát triển một lĩnh vực mới – “làm mát bền vững” (sustainable cooling).

Việt Nam đã tham gia Cam kết làm mát toàn cầu (Global Cooling Pledge) từ năm 2023 và đang xây dựng kế hoạch quốc gia về làm mát bền vững, bao gồm:

• Chuyển đổi sang các môi chất lạnh thân thiện môi trường
• Tăng hiệu quả năng lượng trong các thiết bị làm mát
• Tích hợp giải pháp làm mát thụ động như phủ xanh đô thị, phục hồi vùng ngập nước, thiết kế kiến trúc thông gió tự nhiên…

Theo Viện Tăng trưởng xanh toàn cầu (GGGI), lĩnh vực làm mát bền vững có thể tạo ra giá trị kinh tế 290 tỷ USD vào năm 2030 nếu được triển khai đúng hướng.

Ông Juhern Kim, Trưởng đại diện quốc gia của GGGI tại Việt Nam, nhận định:
“Việt Nam đang có nền tảng tốt để chuyển đổi xanh trong lĩnh vực làm mát. Tuy nhiên, để thu hút được tài chính xanh, cần tích hợp các dự án nhỏ lẻ hiện nay thành danh mục đủ quy mô, có tính hấp dẫn đối với nhà đầu tư quốc tế.”

Ngoài ra, ông Kim cũng đề xuất Việt Nam cần làm rõ khái niệm “làm mát bền vững” trong các văn bản chính sách, tương tự như bộ tiêu chí phân loại xanh quốc gia (Green Taxonomy) mới được ban hành, nhằm chuẩn hóa thị trường và tạo khung pháp lý rõ ràng cho các hoạt động đầu tư.

Nghị định thư Montreal: Thành công toàn cầu và cam kết lâu dài của Việt Nam

Nghị định thư Montreal (1987) và Công ước Vienna (1985) được coi là một trong những hiệp định môi trường thành công nhất trong lịch sử hợp tác toàn cầu. Tính đến nay, hơn 99% các chất làm suy giảm tầng ozone đã bị loại trừ trên toàn thế giới.

Tầng ozone là một lớp bảo vệ tự nhiên trong tầng bình lưu, có vai trò hấp thụ tia cực tím độc hại (UV-B) từ Mặt Trời, ngăn ngừa nguy cơ ung thư da, đục thủy tinh thể và tổn thương DNA cho con người, cũng như bảo vệ hệ sinh thái.

Ngoài tác động phục hồi tầng ozone, việc loại bỏ các khí CFC, HCFC và HFC còn mang lại lợi ích kép khi những hợp chất này đồng thời là khí nhà kính mạnh. Do đó, Nghị định thư Montreal còn được đánh giá là có đóng góp đáng kể trong việc làm chậm tốc độ nóng lên toàn cầu.

Việt Nam là quốc gia thành viên từ năm 1994 và đã:

• Thành lập Chương trình quốc gia loại trừ chất làm suy giảm tầng ozone
• Xây dựng lộ trình chuyển đổi công nghệ lạnh thân thiện môi trường
• Triển khai hàng loạt dự án chuyển giao công nghệ, đào tạo kỹ thuật viên, kiểm soát rò rỉ khí lạnh…

Hiện nay, với sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế như UNEP, GIZ, GGGI, Việt Nam đang mở rộng quy mô áp dụng các giải pháp làm mát xanh, tăng cường hiệu quả năng lượng, chuyển đổi công nghiệp lạnh và kho vận theo hướng bền vững.

Kết luận

Việc giảm 240 triệu tấn CO2e từ các hoạt động kiểm soát môi chất lạnh không chỉ là thành tựu môi trường mà còn là bước đi chiến lược của Việt Nam trên hành trình hướng tới phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.

Từ bài học bảo vệ tầng ozone, Việt Nam đang mở rộng mục tiêu sang các lĩnh vực rộng hơn như năng lượng, đô thị, giao thông và công nghiệp xanh – nơi làm mát bền vững sẽ đóng vai trò trung tâm trong mô hình tăng trưởng xanh tương lai.