Việc Liên minh ngân hàng Net Zero (NZBA) là một sáng kiến tài chính khí hậu toàn cầu được Liên Hợp Quốc hậu thuẫn vừa tuyên bố tạm ngừng hoạt động sau loạt rút lui của các ngân hàng lớn đã gây chấn động giới tài chính toàn cầu. Không chỉ là dấu hiệu cho thấy những thách thức trong quá trình chuyển đổi xanh, sự kiện này còn đem lại bài học sâu sắc cho Việt Nam trên hành trình thực hiện các cam kết khí hậu.

Liên minh ngân hàng Net Zero là gì?

Liên minh ngân hàng Net Zero (Net-Zero Banking Alliance – NZBA) là một sáng kiến toàn cầu do Liên Hợp Quốc hậu thuẫn, thành lập năm 2021. Mục tiêu của liên minh là hướng các hoạt động tài chính, bao gồm cho vay, đầu tư và thị trường vốn tới mục tiêu trung hòa khí thải carbon (Net Zero) vào năm 2050.

Chỉ sau vài năm, NZBA đã thu hút hơn 140 ngân hàng lớn toàn cầu tham gia, quản lý tổng tài sản lên tới 74.000 tỷ USD vào năm 2024. Tuy nhiên, đến năm 2025, NZBA bất ngờ tuyên bố tạm ngừng hoạt động, đánh dấu một bước lùi nghiêm trọng trong nỗ lực tài chính khí hậu toàn cầu.

Vì sao Liên minh ngân hàng Net Zero tan rã?

Sự rút lui bắt đầu từ cuối năm 2024, khi Goldman Sachs tuyên bố rời khỏi liên minh. Ngay sau đó, các tên tuổi lớn như Wells Fargo, Bank of America, JPMorgan Chase và nhiều ngân hàng Canada cũng lần lượt rút lui. Đến tháng 7 và 8 năm 2025, những “ông lớn” châu Âu như HSBC, UBS và Barclays cũng rời bỏ NZBA, khiến sáng kiến này rơi vào trạng thái tê liệt.

Nguyên nhân chính nằm ở áp lực chính trị, đặc biệt từ Mỹ. Nhiều thành viên lo ngại nếu Donald Trump tái đắc cử, các cam kết khí hậu sẽ bị xem là gánh nặng chính trị và kinh tế. Để giữ chân các thành viên, NZBA đã phải nới lỏng quy định, thậm chí loại bỏ yêu cầu gắn tài trợ với mục tiêu giới hạn nhiệt độ toàn cầu dưới 1,5°C. Tuy nhiên, điều này không thể cứu vãn tình hình.

Tài chính khí hậu toàn cầu đối mặt khủng hoảng niềm tin

Việc các ngân hàng tuyên bố “đã lồng ghép ESG vào hoạt động nội bộ” thay vì cần đến một liên minh, thực chất cho thấy một rủi ro lớn hơn: greenwashing. Khi thiếu cơ chế giám sát minh bạch, các cam kết xanh dễ trở thành hình thức, dẫn đến suy giảm niềm tin của thị trường.

Không chỉ NZBA, nhiều sáng kiến khác cũng lao đao:

• Liên minh bảo hiểm Net Zero (NZIA) tan rã năm 2024
• Sáng kiến quản lý tài sản Net Zero (NZAM) đình chỉ một số hoạt động đầu năm 2025

Điều này phản ánh một thực tế: tài chính xanh đang đứng giữa hai áp lực lớn – lợi nhuận ngắn hạn và trách nhiệm dài hạn. Khi cổ đông đòi hỏi lợi tức, chi phí chuyển đổi xanh trở nên khó gánh vác.

Việt Nam cần rút ra bài học gì từ việc sụp đổ Liên minh ngân hàng Net Zero?

Hiện tại, hệ thống ngân hàng Việt Nam mới ở giai đoạn đầu lồng ghép yếu tố môi trường vào tín dụng. Một số ngân hàng thương mại đã triển khai chiến lược tín dụng xanh, tập trung vào năng lượng tái tạo, nông nghiệp công nghệ cao, hạ tầng bền vững, v.v.

Tuy nhiên, khác với NZBA vốn đặt ra các ràng buộc nghiêm ngặt về các hoạt động tài chính xanh tại Việt Nam vẫn còn tự nguyện và thử nghiệm. Đây là một điểm yếu, nhưng cũng là lợi thế, giúp Việt Nam tránh được cú sốc sụp đổ như NZBA.

Việt Nam đang đi đúng hướng nhưng cần cẩn trọng

Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước đang xây dựng nền tảng pháp lý quan trọng, như:

• Khung phân loại xanh (Quyết định 21/2025)
• Mục tiêu tăng tín dụng xanh lên 10% năm 2025 và 25% vào năm 2030
• Tăng cường hợp tác quốc tế, điển hình là hợp tác với Ngân hàng Đầu tư Châu Âu (EIB)

Tuy nhiên, Việt Nam cũng cần cảnh giác trước rủi ro phụ thuộc vốn quốc tế. Khi các sáng kiến toàn cầu biến động theo tình hình chính trị và lợi ích tài chính, một quốc gia đang phát triển như Việt Nam có thể bị ảnh hưởng dây chuyền.

Việt Nam đã cam kết đạt Net Zero vào năm 2050 tại Hội nghị COP26. Để hiện thực hóa mục tiêu này, các đơn vị, doanh nghiệp, cá nhân cần phải:

• Một lộ trình thực tế và phù hợp với năng lực kinh tế
• Cơ chế giám sát minh bạch để tránh greenwashing
• Vai trò dẫn dắt mạnh mẽ từ Ngân hàng Nhà nước
• Sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, ngân hàng và doanh nghiệp

Kết luận

Sự sụp đổ của Liên minh ngân hàng Net Zero là một cảnh báo nghiêm túc. Ngay cả những sáng kiến quy mô toàn cầu được hậu thuẫn bởi Liên Hợp Quốc vẫn có thể gãy đổ nếu thiếu đồng thuận chính trị và nền tảng pháp lý vững chắc.

Với Việt Nam, bài học rõ ràng là: cam kết xanh không thể chỉ dừng ở lời nói, mà phải đi kèm với hành động cụ thể, giám sát minh bạch và lộ trình phù hợp. Trong bối cảnh nhiều nước phát triển đang bước lùi, Việt Nam cần kiên định, thận trọng nhưng thực chất để giữ vững cam kết Net Zero một cách bền vững và khả thi. Theo dõi Sống Việt Nam để cập nhật thêm tin tức bổ ích về Net Zero nhé.

Nguồn: Báo Vnexpress