Net Zero không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc trong chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn gặp không ít rào cản trong việc kiểm kê khí nhà kính và tiếp cận nguồn vốn xanh. Đây là hai yếu tố then chốt trên con đường hướng tới phát thải ròng bằng 0.

Hội nghị quốc gia “Hành trình đến Net Zero: Hỗ trợ kỹ thuật và tiếp cận nguồn vốn xanh” diễn ra sáng 28/6 tại Hà Nội đã chỉ ra các giải pháp cụ thể để cộng đồng doanh nghiệp từng bước vượt qua thách thức, sẵn sàng cho giai đoạn chuyển đổi từ năm 2026.

Kiểm kê khí nhà kínn là tảng bắt buộc trên lộ trình Net Zero

Tại hội nghị, PGS.TS Vũ Ngọc Huyên, Phó Chủ tịch Hội đồng Học viện Nông nghiệp Việt Nam, khẳng định: “Mục tiêu Net Zero không còn là khẩu hiệu, mà là nhiệm vụ chung của toàn xã hội. Doanh nghiệp đóng vai trò then chốt trong hiện thực hóa cam kết khí hậu quốc gia.”

Lộ trình này đã được cụ thể hóa bằng khung pháp lý đồng bộ, điển hình là Nghị định 06/2022/NĐ-CP và Quyết định 13/2024/QĐ-TTg, trong đó xác định rõ hơn 2.100 cơ sở phát thải lớn bắt buộc thực hiện kiểm kê khí nhà kính định kỳ hai năm một lần. Các doanh nghiệp có phát thải vượt 3.000 tấn CO₂ tương đương/năm hoặc tiêu thụ trên 1.000 TOE cũng sẽ phải tuân thủ quy định này.

Kiểm kê khí nhà kính không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà còn là bước đi nền tảng giúp doanh nghiệp đánh giá toàn diện thực trạng phát thải, từ đó:

• Xác định biện pháp giảm thiểu hiệu quả
• Tăng tính minh bạch trong hoạt động sản xuất
• Nâng cao hình ảnh thương hiệu xanh
• Đáp ứng yêu cầu khắt khe từ các chuỗi cung ứng toàn cầu

Đặc biệt, đây cũng là điều kiện cần để doanh nghiệp tham gia thị trường tín chỉ carbon nội địa dự kiến vận hành thử nghiệm vào năm 2027 và chính thức triển khai từ 2028.

TS Nguyễn Sỹ Linh, Viện Chiến lược và Chính sách Nông nghiệp – Môi trường, nhấn mạnh: “Năm 2025 nên được coi là giai đoạn thử nghiệm kiểm kê nội bộ để doanh nghiệp làm quen và chuẩn bị kỹ trước khi nghĩa vụ chính thức áp dụng từ 2026.”

Doanh nghiệp cần chuẩn hóa năng lực để tiếp cận nguồn tài chính xanh

Một trong những rào cản lớn khiến doanh nghiệp khó tiếp cận các quỹ tài chính xanh, theo các chuyên gia, không nằm ở việc thiếu nguồn tiền, mà chính là thiếu hồ sơ đạt chuẩn và năng lực kỹ thuật nội tại.

Hiện nay, để được hỗ trợ từ các tổ chức như:

• Quỹ Khí hậu xanh (GCF)
• Quỹ Thích ứng (AF)
• Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam

Doanh nghiệp phải chứng minh được tính bền vững của dự án, minh bạch hóa báo cáo tài chính, hoàn thiện hồ sơ môi trường và có kế hoạch hành động rõ ràng về giảm phát thải.

TS Đinh Thị Hải Vân, Viện Nghiên cứu Tăng trưởng xanh, gợi ý một số bước đi cụ thể mà doanh nghiệp có thể bắt đầu ngay:

• Đo lường dòng phát thải trong chuỗi giá trị
• Áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng
• Xây dựng lộ trình Net Zero trung – dài hạn
• Lựa chọn phương án bù trừ carbon hợp lý

Bà cũng cho biết, hiện Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam đang triển khai các khoản vay ưu đãi:

• Lãi suất từ 2,6% – 3,6%/năm
• Thời hạn vay tối đa 10 năm

Đây là nguồn lực rất quan trọng, đặc biệt với các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang triển khai dự án môi trường, tái cấu trúc sản xuất xanh, tuần hoàn tài nguyên hoặc chuyển đổi năng lượng.

Net Zero là điều kiện bắt buộc để gia nhập chuỗi cung ứng toàn cầu

Không chỉ là mục tiêu nội tại, Net Zero đang trở thành “giấy thông hành” để doanh nghiệp Việt Nam gia nhập và trụ vững trong các chuỗi cung ứng toàn cầu. Các chính sách quốc tế ngày càng siết chặt tiêu chuẩn môi trường và tính minh bạch trong quy trình sản xuất.

Một số quy định đáng chú ý đã và sẽ có hiệu lực gồm:

• Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU triển khai từ 2026
• Quy định chống phá rừng (EUDR) có hiệu lực từ 2025

Các cơ chế này đòi hỏi nhà xuất khẩu phải có truy xuất nguồn gốc rõ ràng, báo cáo phát thải CO₂ đầy đủ, đồng thời đảm bảo không sử dụng nguyên liệu từ các khu vực bị tàn phá môi trường.

Ông Trịnh Quang Hân, Ban Chính sách và Chiến lược Trung ương, cho biết: “Những doanh nghiệp đi trước trong chuyển đổi xanh sẽ có lợi thế cạnh tranh lớn về thương hiệu, thu hút đầu tư, và tiếp cận thị trường.”

TS Nguyễn Hoàng Hiệp, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tăng trưởng xanh, nhấn mạnh: “Hội nghị lần này là bệ phóng quan trọng giúp doanh nghiệp Việt Nam tự tin bước vào giai đoạn chuyển đổi mới, nắm bắt cơ hội phát triển trong kỷ nguyên kinh tế xanh.”

Kết luận

Hành trình đến Net Zero không còn là điều viển vông, đó là mệnh lệnh phát triển bền vững của thời đại. Trong bối cảnh khung pháp lý đã hình thành, các yêu cầu từ thị trường ngày càng rõ ràng, việc chậm trễ trong kiểm kê phát thải hoặc không có chiến lược xanh rõ ràng sẽ khiến doanh nghiệp bị tụt hậu.

Để vươn lên, doanh nghiệp cần:

• Chủ động kiểm kê khí nhà kính từ năm 2025
• Xây dựng năng lực nội tại về dữ liệu, quy trình, nhân sự
• Chuẩn hóa hồ sơ để tiếp cận nguồn vốn xanh

Không đơn thuần là tuân thủ quy định, Net Zero chính là chìa khóa để mở ra cơ hội phát triển dài hạn, bền vững và toàn cầu cho doanh nghiệp Việt trong thập kỷ tới.