Trong bối cảnh mục tiêu Net Zero đang dần trở thành tiêu chuẩn toàn cầu, ngành cảng biển Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc. Chuyển đổi sang mô hình “cảng xanh” không chỉ là yêu cầu tuân thủ mà còn là cơ hội chiến lược để nâng cao năng lực cạnh tranh, tối ưu chi phí và xây dựng chuỗi cung ứng bền vững. Với sự tham gia của những đơn vị công nghệ hàng đầu như Schneider Electric, giấc mơ về một hạ tầng logistics xanh – thông minh – hiệu quả đang ngày càng trở nên hiện thực.

Chuyển đổi số và điện hóa: Trụ cột của cảng xanh trong thời đại Net Zero

Vận tải biển hiện chiếm tới 80% khối lượng hàng hóa toàn cầu, đồng thời cũng là một trong những nguồn phát thải lớn nhất. Trong giai đoạn khủng hoảng khí hậu và áp lực giảm phát thải ngày càng lớn, khái niệm “cảng xanh” đã nổi lên như một chiến lược không thể thiếu để giảm phát thải khí nhà kính, giảm ô nhiễm và đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường quốc tế.

Việt Nam, với các cảng trọng điểm như Hải Phòng, Đà Nẵng, Cát Lái, đang đứng trước cơ hội cải tổ toàn diện hạ tầng cảng biển theo hướng xanh hóa. Việc sử dụng điện bờ cho tàu khi neo đậu, thay vì chạy máy phát diesel, giúp cắt giảm đáng kể khí CO₂, SOx, NOx và bụi mịn (DPM), đồng thời giảm tiếng ồn và bảo vệ sức khỏe cộng đồng ven cảng.

Tại hội thảo “Hợp tác và Đổi mới sáng tạo cho Cảng xanh” do Schneider Electric và Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (VIMC) tổ chức vào ngày 9/9, nhiều giải pháp xanh đã được giới thiệu: từ điện hóa thiết bị xếp dỡ, phương tiện trong cảng, đến số hóa quản lý năng lượng và dữ liệu vận hành theo thời gian thực.

Ông Đồng Mai Lâm, Tổng giám đốc Schneider Electric Việt Nam và Campuchia nhấn mạnh: “Thế mạnh của chúng tôi là sự kết hợp giữa điện hóa, số hóa và phát triển bền vững. Đây chính là bộ ba giải pháp cốt lõi để giúp ngành cảng biển Việt Nam chuyển đổi xanh một cách hiệu quả và bền vững”.

Giải pháp thực tiễn cho bài toán phát thải, chi phí và dữ liệu

Ba thách thức lớn nhất mà cảng biển hiện đại phải đối mặt là: phát thải cao tại bến, chi phí vận hành tăng và thiếu dữ liệu tổng thể. Nếu không có điện bờ, mỗi con tàu khi neo đậu giống như một “nhà máy phát điện” di động gây ô nhiễm nặng giữa đô thị. Trong khi đó, chi phí điện – nhiên liệu biến động, phụ tải đỉnh gây áp lực lên hạ tầng. Ngoài ra, hệ thống vận hành phân mảnh, thiếu khả năng giám sát tổng thể khiến việc ra quyết định kém hiệu quả và dễ gặp rủi ro.

Schneider Electric cung cấp các giải pháp như:

• AVEVA PI System và công nghệ bản sao số (digital twin): Giúp thu thập, lưu trữ và phân tích dữ liệu vận hành theo thời gian thực, hỗ trợ điều phối hiệu quả, ra quyết định nhanh và giảm thiểu sự cố.
• EcoStruxure Power Monitoring Expert & Power Operation: Quản lý năng lượng thông minh, giám sát và tối ưu tiêu thụ năng lượng trong toàn hệ thống cảng.
• Lưới điện siêu nhỏ (Microgrid): Tích hợp năng lượng tái tạo, lưu trữ và điều phối điện năng trong cảng, hướng tới tự chủ năng lượng và giảm phát thải.

Thực tiễn từ các cảng quốc tế như Marseille (Pháp) hay Portland (Australia) cho thấy mô hình “cảng xanh” không chỉ hiệu quả về môi trường mà còn tiết kiệm chi phí. Ví dụ, tại Marseille, việc triển khai điện bờ giúp giảm 100% CO₂ trong thời gian neo đậu và tiết kiệm tới 66% chi phí nhiên liệu.

Cảng xanh: Chìa khóa cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Trong bối cảnh các tiêu chuẩn ESG (Môi trường, Xã hội, Quản trị) ngày càng trở thành yếu tố bắt buộc trong chuỗi cung ứng toàn cầu, cảng biển nào sớm đạt được các tiêu chí môi trường sẽ có lợi thế rõ rệt. Không chỉ thu hút hãng tàu lớn, cảng xanh còn tăng “điểm ESG” trong mắt nhà đầu tư quốc tế.

Ông Lê Anh Sơn, Tổng giám đốc VIMC khẳng định: “Chuyển đổi số và chuyển đổi xanh là hai trụ cột chiến lược để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững. Đây là vũ khí mới của ngành logistics Việt Nam trong thời đại Net Zero”.

Trên thực tế, “xanh hóa” không đơn thuần là lắp đặt vài tấm pin mặt trời hay mua tín chỉ carbon. Đó là lộ trình đầu tư bài bản, bắt đầu từ số hóa dữ liệu, điện hóa thiết bị, kết nối hạ tầng và tối ưu vận hành theo thời gian thực. Cảng nào sớm hành động sẽ có vị thế đàm phán tốt hơn, tiếp cận các tuyến hàng giá trị cao và đóng vai trò trung tâm trong chuỗi logistics xanh khu vực.

Hợp tác giữa Schneider Electric và VIMC là một mô hình tiêu biểu cho cách tiếp cận này: bắt đầu từ dữ liệu hướng tới khử carbon và dẫn đầu xu thế.

Kết luận

Khi “bài toán xanh” được giải đúng trọng tâm, đó không còn là gánh nặng tuân thủ mà trở thành lợi thế vận hành. Cảng biển hiện đại không thể thiếu điện bờ, dữ liệu số và hệ sinh thái năng lượng bền vững. Đầu tư vào hạ tầng xanh là đầu tư cho năng lực cạnh tranh lâu dài. Việt Nam, với những bước đi tiên phong như tại VIMC, hoàn toàn có thể không chỉ bắt kịp mà còn dẫn dắt làn sóng logistics xanh trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương.